Sau mươi năm trước trẻ con Sài Gòn xem phim như thế nào?

Trích đoạn dưới đây từ truyện dài “Chú chiếu bóng, nhà ảo thuật, tay đánh bài và tụi con nít xóm nhỏ Sài Gòn năm ấy” (NXB Trẻ) của nhà văn Lê Văn Nghĩa là những hồi ức về chuyện xem phim ở Sài Gòn nhiều thập niên về trước.

Sài Gòn năm 1971, trẻ con xem phim tại “rạp” chiếu bóng thùng di động. Ảnh tư liệu

“Khoảng một năm về trước, bên cạnh những gánh bán hàng ăn sáng trước đầu hẻm xuất hiện một xe chiếu bóng thùng. Đây là một chuyện mới lạ gây nên sự tò mò, háo hức cho bọn con nít trong xóm.

“Chủ rạp” chiếu bóng thùng là chú Hai Ngon, khoảng chừng 40 tuổi, gương mặt trông hiền lành nhưng cũng không giấu được hết nét hằn sâu của cuộc đời trôi dạt.

Chú Hai Ngon đã biến chiếc xe Gô-ben (thương hiệu xe tay ga, động cơ hai thì sang số tay nổi tiếng của Đức) cũ xì của mình trở thành một xe chiếu bóng thùng. Chú gắn vào yên xe phía sau một cái thùng hình chữ nhật thật to, kín mít.

Phía trên cái thùng có gắn một cái máy chiếu phim 8 ly mà đầu ống kính chĩa vào trong thùng. Phía trước và hai bên hông thùng là 6 cửa sổ nhỏ – mà mỗi cửa sổ từa tựa như mắt kính của ống dòm để khán giả nhìn vào.

Những cặp “cửa sổ nhìn” này bị che kín bởi màn trập được điều khiển bởi hệ thống dây kéo do chú Hai Ngon điều khiển.

Muốn xem một tuồng chớp bóng chừng năm phút, mỗi thằng phải đưa cho chú Hai Ngon một đồng (năm 1966, tiền Sài gòn có mệnh gíá cao nhất là 1.000 đồng. Một USD đổi được 80 đồng và vàng giá 10.400 đồng một lượng. Một ký thịt heo giá 190 đồng, một ký lô gạo giá 12 đồng, một chai bia con cọp lớn giá 13 đồng, thuốc lá đen một bao giá 8 đồng).

Sau khi “mua vé” tụi nó có quyền tự chọn tuồng chớp bóng cho mình bằng cách nói tựa đề. Sau đó, chú Hai Ngon liền kéo màng trập lên, để tụi nó nhìn vào ‘màn ảnh’ gắn phía bên trong thùng.

“Khán giả” phải đứng chồm hổm, “gắn” cặp mắt vào hai cái lỗ coi chớp bóng này để nhìn vào trong thùng. Sau đó, chú bắt đầu chọn bộ phim nhựa 8 ly – đa số là trầy xước vì đã được “trình chiếu” quá nhiều lần, gắn vào cái máy chiếu phim chạy bằng bình ắc quy cũng cũ kỹ không kém.

Nhờ vào hệ thống kính lắp ghép phản chiếu ốp vào vách trong thùng, tụi con nít đứng ở bất cứ vị trí nào cũng có thể xem được tuồng chớp bóng.

Toàn bộ hệ thống “rạp” chiếu bóng thùng của chú Hai Ngon được trang bị nguồn điện từ bình ắc quy đặt ở phía sau xe. Bọn thằng Minh biết địa điểm đặt “cái nhà máy đèn” của “rạp hát bóng thùng” này cũng như nhược điểm của nó.

Thi thoảng khi xem gần hết tuồng chớp bóng, bọn nó thường len lén lấy một cái cây, hoặc bạo gan như thằng Chim, là dùng tay cạy một đầu dây điện ra khỏi cọc bình. Thế là máy quay phim đang chạy sè sè bỗng dưng ngừng lại vì mất điện.

Chú Hai Ngon vò đầu bứt tai không biết sự cố xảy ra từ đâu. Chỉ chờ có vậy, tụi nó con nít đập tay vào thùng thình thình, rồi đồng thanh kêu lên:

– Chiếu bóng gì ba-xì-cùn quá…trả tiền lại đi…

– Tụi bây coi gần hết rồi…Tại cái cọc bình sút ra, bây giờ tao chiếu lại.

– Không được. Trả tiền lại. Hay là chú chiếu phim mới đền đi!

Tụi nó vừa la đòi tiền lại vừa đập tay vào bên hông thùng chiếu bóng làm chú Hai Ngon thót ruột. Tụi nó biết dùng yêu sách này thế nào cũng được chú Hai Ngon bồi thường bằng cách chiếu cho tụi nó xem phim khác.

Chúng thường xuyên lợi dụng “cái nhà máy điện” cũ kỹ của chú để được xem thêm tuồng chớp bóng mới không tốn tiền. Mà thực ra những bộ phim này tụi nó đã xem đi xem lại nhiều lần bởi rạp hát bóng thùng của chú chỉ có khoảng chừng mười mấy cuốn phim 8 ly làm vốn. Đa phần là phim Sạc lô với đủ thứ tên Sạc- lô đi tìm vàng, Sạc- lô cầm đồ, Sạc -lô đi lính…

Trẻ con vây quanh “rạp” chiếu bóng thùng xem phim thuở xưa. Ảnh tư liệu

Một số cuốn phim quay những trận đá banh của vua bóng đá Pele, đấu võ của Muhamad Ali…Tụi nó vừa xem phim vừa nói trước câu chuyện sẽ diễn ra như thế nào.

Một thời gian sau, chú khám phá được quỷ kế của bọn nó nên chú nai nịt cho hai cái đầu đấu dây dẫn điện với hai đầu cọc bình ắcquy chặt đến nỗi nhiều khi chú muốn tháo đầu cọc ra để sạc bình cũng muốn tháo mồ hôi.

Cuộc đấu tranh xem hát bóng cọp (coi không trả tiền) của bọn nhỏ với xe hát bóng thùng của chú Hai Ngon vẫn không bao giờ chấm dứt. Đầu tiên thay vì hai thằng mua hai ‘lỗ dòm’, tụi nó chỉ trả tiền một cái mà thôi rồi chia nhau mỗi đứa đứng một bên cùng xem.

Thằng nào đứng bên trái thì xem bằng con mắt phải, con mắt trái nhắm lại. Thằng nào đứng bên phải thì nhắm con mắt phải, xem bằng con mắt bên trái.

Coi chớp bóng kiểu này, sau khi coi xong, tụi nhóc vừa mỏi lưng vừa mỏi mắt. Mà ngay bản thân thằng nào trả tiền xem phim nó cũng không muốn thằng bạn nào xem ké. Thằng Minh không khoái xem phim ké bạn bè kiểu này. Nó bèn tìm cách khác để coi cọp bắng cách chận màng trập lỗ nhìn của “rạp” chiếu bóng thùng.

Xem xong phim đầu tiên, tất nhiên là có trả tiền, khi chú Hai Ngon hạ màng trập xuống, thằng Minh liền lấy cây đũa đặt ngay cửa sổ, thế là màng trập hạ xuống không hết. Đợi đến khi chú Hai Ngon bắt đầu cho máy chiếu phim chạy, thằng Minh liền lấy chiếc đũa nâng cái màng trập lên. Đặt hai mắt vào lỗ dòm, nó đi vào thế giới đầy hấp dẫn của Hoàng tử Sinh Bá hoặc Bạch Tuyết Bảy Chú Lùn một cách đàng hoàng như những thằng đã trả tiền xem phim.

Nguồn: Lê Văn Nghĩa/Tuổi Trẻ